Leopold III-Fonds

Een grote persoonlijkheid

Als oudste zoon van koning Albert I en van koningin Elisabeth, was prins Leopold, geboren op 3 november 1901, bij het einde van de oorlog 1914-18, de jongste soldaat van het Belgisch Leger. Bij de wapenstilstand was de prins nog geen zeventien jaar. Tijdens de oorlog studeerde hij aan het Eton College, waar hij vooral was geboeid door wiskunde, wetenschappen en aardrijkskunde.

In november 1920, kort voor zijn negentiende verjaardag, trad hij toe tot de Koninklijke Militaire School. Hij studeerde er met volharding en was bij de besten van zijn promotie.

Met een grondige en evenwichtige opleiding als basis wist hij zijn kennis zijn leven lang te ontwikkelen en te verdiepen. Goed bekend waren zijn voorliefde voor geschiedenis en wetenschappen, vooral dan plantkunde en wiskunde. Hij was eveneens geboeid door archeologie en etnografie.

Een van zijn eerste reizen, toen hij zijn moeder koningin Elisabeth, vergezelde bracht hem naar Egypte. Op 26 november 1922 stonden de Koningin en de Prins aan de zijde van Lord Carnarvon en van Howard Carter bij het openen van de laatste kamers van het graf van Toetanchamon. Daarna bezocht hij Anglo-Egyptisch Soedan en volgde hij de Blauwe Nijl tot aan de grens met Abessinië.

In 1925 doorkruiste Leopold Belgisch Congo gedurende zeven maanden en bestudeerde er alle aspecten van huisvesting, werkomstandigheden en gezondheidsproblemen… Na zijn terugkeer presenteerde hij aan het tweede Koloniaal Congres een gedetailleerd rapport. Hij stelde vooruitstrevende maatregelen voor om de levensomstandigheden van de inlandse bevolking te verbeteren en de arbeiders beter te beschermen.

Samen met zijn eerste echtgenote keerde hij in 1933 weer naar Congo ditmaal voor een periode van drie maanden. Na zijn terugkeer bracht hij verslag uit bij de Senaat over de overexploitatie van de mijnen, over industriële projecten die de economie destabiliseerden en over voorstellen om de landbouw te verbeteren. Hij drong aan op maatregelen om het welzijn van de bevolking te verbeteren en om de welvaart van de kolonie te doen toenemen. Het was tevens het onderwerp van een opgemerkte lezing voor de African Society in Londen.

Na de Tweede Wereldoorlog en zijn ballingschap in Zwitserland, hervatte koning Leopold zijn expedities over de hele wereld. Het overzicht van de wetenschappelijke zendingen, verricht na zijn terugtreden in 1951, is indrukwekkend; het is meer dan waar een onderzoeker kan van dromen.

In iets meer dan 20 jaar trok hij rond in 24 geografische gebieden: vier keer in Centraal-Amerika, vijf keer in Zuid-Amerika -vooral in Amazonië-, drie keer in Indonesië en evenveel keer in India, en verder in de Verenigde Staten, in het Verre Oosten en in Afrika. Deze taak werd voortgezet door het Fonds dat koning Leopold in 1972 oprichtte met als doel het onderzoek en het behoud van de natuur te bevorderen.

Ook in het begin van de jaren ’50, hebben de heer Achille Van Acker, eerste minister, en de Regering aan de Koning gevraagd het voorzitterschap op te nemen van de Nationale Commissie, die tot doel had de problemen te bestuderen die in België en zijn overzeese gebieden opdoken door de vooruitgang van de wetenschap, alsmede van hun weerslag op economisch en sociaal vlak.

Door zijn vorming en zijn ervaring was koning Leopold de aangewezen persoon voor deze taak. Het werk van de Commissie was opmerkelijk. Haar aanbevelingen hadden belangrijke gevolgen voor het hoger onderwijs en dienden als basis voor het wetenschapsbeleid.

Koning Leopold heeft steeds de wereld willen kennen. Het lief en leed van zijn koningschap boden hem de gelegenheid onze planeet te ontdekken, ze in alle richtingen te doorkruisen en kennis te maken met haar bewoners. Zijn talrijke reizen weerspiegelen de wil om het werkelijke, het authentieke op te zoeken.

Na zijn terugtreden kon de Koning een bladzijde vol met beproevingen omdraaien. Hij wijdde zich ten volle aan zijn taak als liefhebbende echtgenoot en oplettende vader en bleef vol belangstelling voor de talrijke problemen van humanitaire en wetenschappelijke aard.

Het is een gelukkig man die zijn levensopdracht vervuld zag én een grote persoonlijkheid die ons heeft verlaten op 25 september 1983.

Baron Jaumotte
Ere-Rector van de Université Libre de Bruxelles
Vice-Voorzitter van het Leopold III-Fonds voor Natuuronderzoek en Natuurbehoud

Vertaling: J. Van Goethem, Uitvoerend secretaris van het Leopold III-Fonds voor Natuuronderzoek en Natuurbehoud